Przez oczyszczanie po odporność

Poszczenie staje się coraz bardziej popularne, nie zawsze jednak zdajemy sobie sprawę z rzeczywistej roli postu i wpływu tego rodzaju oczyszczania na funkcjonowanie organizmu. Post w charakterze praktyki religijnej ma niebagatelne znaczenie dla ducha, ale dla ciała przynosi szereg korzyści. Oczyszczanie organizmu to także istotny element zapobiegania nadwadze i otyłości, która stanowi olbrzymi problem, bo niesie ze sobą ryzyko poważnych, przewlekłych schorzeń, ale jej związek z zapadalnością na COVID-19 również nie pozostawia już wątpliwości. Św. Hildegarda nie mogła wiedzieć o wyzwaniach, które czyhają na nas dzisiaj, ale post w jej żywieniowych i zdrowotnych zaleceniach zajmuje szczególne miejsce.

Pytamy lekarza – dr n.med. Norberta Szalusia o rolę postu w procesie oczyszczania organizmu i wpływ otyłości na COVID-19. To pierwsza z dwóch części materiału.

Bazując na filarach zdrowia Świętej Hildegardy wiemy, że jedną z podstaw budowania odporności jest oczyszczanie przez post, w tym konkretnym przypadku przez post na bazie orkiszu. Dlaczego dzisiaj warto pościć? Co nam to daje?

Post w kulturze chrześcijańskiej jest, a właściwie trzeba powiedzieć powinien być zakorzeniony i ugruntowany. Powtarzając za portalem misyjne.pl. „Tradycja postu stanowi fundamentalny element życia religijnego, znana jest wszystkim religiom“. Pani Profesor Małgorzata Kowalewska, autorka książki „Bóg-Kosmos-Człowiek w twórczości Hildegardy z Bingen” opisuje to tak: „Najważniejszym i klasycznym środkiem duchowego wychowania, stosowanym w ramach chrześcijańskich praktyk religijnych jest post. Jest to zarazem jedna z najtrudniejszych form ascezy – jako nieustająca walka z podstawową potrzebą – i nie oznacza jedynie ograniczenia w zakresie jedzenia i picia. Często łączy się z innymi formami ascezy, głównie oddaleniem i samotnością”. Św. Hildegarda ujmuje to mn. w ten sposób: „Nieumiejętność zachowania postu bierze się z miękkości ludzkiego szpiku, a także z pewnych soków, które tę miękkość wywołują.“ Z powyższych dwóch cytatów wynika, że post jest rzeczą bardzo korzystną, ale wymagającą samozaparcia.

W ujęciu współczesnej medycyny – post orkiszowy wg. Św. Hildegardy – możemy zaliczyć w szeroko rozumiane pojęcie diety restrykcyjnej kalorycznie (= Restrykcja Kaloryczna – RK) bez niedożywienia. RK zmniejsza stan zapalny, który jak się uważa, chroni przed chorobami związanymi z wiekiem [1,2]. Wszystkie poniższe efekty przytaczanych prac jednoznacznie możemy przypisać postowi orkiszowemu Św. Hildegardy

Niskiego stopnia, przewlekłe zapalenie ma wpływ na patogenezę wielu chorób przewlekłych związanych z wiekiem oraz w biologię samego starzenia się [3]. Zapalenie to ma związek przede wszystkim z tzw. otyłością brzuszną (= trzewną). Otyłość trzewna (Visceral Adipose Tissue – VAT) jest główną przyczyną rozwijającego się w jej następstwie zespołu metabolicznego. VAT składa się głównie z tkanki tłuszczowej zlokalizowanej w sieci i krezce (otacza narządy jamy brzusznej) jak również serce (Fig 1).

Zwiększenie ilości trzewnej tkanki tłuszczowej ma większy wpływ na zdrowie niż tkanka tłuszczowa podskórna. Uważa się, że nadmierna ilość VAT ma wpływ na szereg procesów metabolicznych i pracę narządów poprzez wydzielanie wielu aktywnych związków m.in. adipocytokiny (aktywne biologiczne substancje, wytwarzane i wydzielane przez białe komórki tkanki tłuszczowej), czynniki wzrostu i zapalne jak CRP (biało C-reaktywne), TNF-α (jeden z głównych markerów zapalnych)[4-6]. Często nazywane – „złymi związkami”. Badania kliniczne wskazują, że nadmiar tkanki tłuszczowej wewnętrznej jest związany z takimi chorobami jak choroby układu sercowo-naczyniowego, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, jak również ze zwiększoną całkowitą śmiertelnością [4]. W ostatnich latach stwierdzono silną korelację VAT z powstawaniem nowotworów, głównie przewodu pokarmowego. Badania epidemiologiczne wykazały korelacje VAT ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego, przełyku, trzustki i wątroby [8]. Baddly i wsp. wykazali ze VAT ma wpływ na progresje przełyku Barreta do gruczolakoraka przełyku [8]. Stwierdzono również, mierzona w CT tkanka tłuszczowa wewnętrzna (niezależnie od BMI) u chorych z gruczolakorakiem żołądka i u chorych z rakiem płaskonabłonkowych przełyku, miała większą powierzchnię w porównaniu z grupą kontrolna [8]. Badania epidemiologiczne pokazują, że zwiększenie VAT o każde 10 cm², mierzone w CT zwiększa ryzyko zachorowania na przełyk Barreta o 9% [7]. Badania epidemiologiczne wykazały korelacje VAT ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego, przełyku, trzustki i wątroby [9]. Na ostatnim zjeździe Europejskiego Towarzystwa Onkologii Medycznej (wrzesień 2017) przedstawiono badanie na 6000 pacjentek po menopauzie, w którym stwierdzono, że otyłość brzuszna zwiększa o 50% ryzyko raka piersi i raka jelita [10].

Wracając do postu, przytoczmy badanie z Simin N. Meydani w wsp. z USA podsumowujące 2 – letnią dietę z restrykcją kaloryczną.

W tym wieloośrodkowym, randomizowanym badaniu klinicznym, mającym na celu określenie wpływu RK (Restrykcja Kaloryczna) na stan zapalny i odporność komórkową, u 218 zdrowych dorosłych nieotyłych (20-50 lat) zastosowano 25% redukcję RK (n = 143 osoby) lub dietę (n = 75) ad-libitum (AL = dieta wg upodobania). Wyniki oceniono na początku badania oraz po 12 i 24 miesiącach Restrykcji Kalorycznej. RK spowodowało 10,4% utratę masy ciała (głównie w zakresie tkanki tłuszczowej trzewnej) w okresie 2 lat. W porównaniu z grupą AL, RK zmniejszyło poziom krążących markerów zapalnych, w tym całkowitą liczbę białych krwinek i limfocytów (będącymi również pośrednimi współczynnikami zapalenia. Stężenia CRP i TNF-α w surowicy były odpowiednio o około 40% i 50% niższe w grupie RK. Powyższe badanie daje nam pierwszą odpowiedź co daje nam post – podsumowując, długotrwała umiarkowana RK bez niedożywienia indukuje znaczące i trwałe zahamowanie stanu zapalnego organizmu bez osłabiania kluczowych wskaźników odporności komórkowej in vivo [11]. Podobne efekty przynosi krótkotrwała dieta, a szczególnie post orkiszowy wg. Św. Hildegardy.

Kolejne zagadnienie to czy post lub dieta ma działanie oczyszczające. Tutaj posłużę się badaniem z Południowej Korei Południowej. Su Jin Jung i wspł. [12] ocenili wpływ 4-tygodniowej Diety Wellnessup (WD) na detoksykację toksycznych pierwiastków śladowych, parametry redukcji tkanki tłuszczowej oraz jej bezpieczeństwo. WD jest to dieta oparta na roślinach organicznych, w tym różnych warzywach, owocach, produktach pełnoziarnistych, orzechach i składnikach odżywczych.

Badanie przeprowadzono u 45 kobiet ze wskaźnikiem masy ciała (BMI) = 23,5–30 kg/ m2. 30 z nich przydzielono w stosunku 1: 1 do grupy badanej (WD, 15 osób) i grupy kontrolnej nr 1 (15 osób z dietą niskokaloryczna = DN), a pozostałych 15 osób przydzielono do grupy kontrolnej nr 2 (odżywianie normalne = ON). Głównie oceniono toksyczne poziomy pierwiastków śladowych we włosach (29 rodzajów metali ciężkich), a następnie przeanalizowano zmiany antropometryczne związane z BMI. Po 4 tyg. w grupie osób z dietą Wellnessup (WD) poziom czterech (poniższych) toksycznych pierwiastków śladowych we włosach zmniejszył się w porównaniu z wynikami wyjściowymi. Poziomy Ni (Nikiel), Rh (Rod), Sn (Cyna) i Ga ( Gal) były istotnie niższe w grupie WD w porównaniu z grupą DN i ON. Pod koniec badania obie grupy z WD i DN miały niższe BMI, obwód talii, obwód biodra i WHR (stosunek obwodu w talii do obwodu biodra) w porównaniu z wartościami wyjściowymi. Waga, BMI, masa tkanki tłuszczowej, masa beztłuszczowa, obwód talii i obwód biodra w grupie z dietą niskokaloryczną były istotnie mniejsze w porównaniu z grupą bez zmiany diety (ON). Badanie to potwierdza w sposób naukowy ze posty powodują oczyszczanie z metali ciężkich i powodują utratę masy ciała.

A co z postami a immunologią. Teoria mówi, że diety z restrykcją kalorii wzmacniają odporność.

Przejdźmy zatem do faktów. W badaniach na zwierzętach stwierdzono, że posty wzmacniają działanie tzw. naturalnych kilerów czyli komórek NK, które określane są jako pierwsza linia obrony immunologicznej organizmu przed komórkami nowotworowymi. J. Barone i wspł. ocenili wpływ zmniejszonego spożycia tłuszczu (dieta LF) na aktywność komórek naturalnych zabójców (NK) u ludzi. Spośród 26 mężczyzn włączonych początkowo do badania, 17 pomyślnie zakończyło je i jednocześnie zmniejszyło spożycie tłuszczu do < 30% kalorii w dobowej diecie. Wyniki ogólnego modelu wykazały, że obniżenie spożycia tłuszczu w diecie znacznie zwiększa aktywność komórek NK (∼ 0,53% wzrostu na każdy bezwzględny procent kalorii w postaci tłuszczu) [13]. Już w 2004 roku CA Jolly z zespołem [14] stwierdzili, że restrykcja kalorii opóźnia wystąpienie choroby autoimmunologicznej zależnej od limfocytów typu T; przypisując ten mechanizm poprawie obrony przeciw wolnym rodnikom, zmianie stosunku podtypów limfocytów T, jak również zapobieganiu częstości mutacji DNA.

Ostatnio dużo mówi się o otyłości i ryzyku jakie za sobą niesie w kontekście COVID19. Czy naprawdę nadprogramowe kilogramy są aż tak niebezpieczne?

Początkowe informacje dotyczące COVID-19 wskazywały na to, że choroba ta jest najbardziej niebezpieczna dla osób w podeszłym wieku oraz przewlekle chorych ze względu na osłabioną lub nieadekwatną odpowiedź immunologiczną na infekcję. Jednak wraz z przebiegiem pandemii okazało się, że dotyka również młodsze osoby bez ww. „obciążeń” – ale mających nadwagę lub otyłość, a w szczególności jej nadmiar w jamie brzusznej. Taki stan określa się jako nadwaga/otyłość brzuszna lub trzewna. Sam warunek nadmiernego spożycia kalorii jest znaczącym, choć mało dyskutowanym czynnikiem ryzyka związanym z podatnością na infekcje wirusowe (1), natomiast ich zwiększone spożycie negatywnie wpływa na funkcje immunologiczne organizmu (2). Przejdźmy do przykładów.

Zespół naukowców z Oxford College opublikował w czasopiśmie Lancet dane potwierdzające powyższa tezę. Badanie przeprowadzono na 3802 osobach Brytyjczyków, z tego 587 miało pozytywny wynik SARS-CoV-2 a negatywny 3215. Są to jedne z pierwszych i największych przekrojowych obserwacji oceniających czynniki ryzyka związane z pozytywnym testem na obecność SARS-CoV-2. Stwierdzono, że tylko przewlekła choroba nerek oraz zwiększone BMI było związane z pozytywnym testem na obecność wirusa SARS-CoV-2 (3).

Dane z USA również nie są niespodzianką i pokazują, że cięższy przebieg COVID-19 był związany z obecnością chorób przewlekłych, przy czym 78% pacjentów z COVID-19 wymagało przyjęcia na oddział intensywnej terapii (OIOM), a 94% hospitalizowanych chorych, którzy zmarli, cierpieli na jakąś chorobę podstawową (4). Główne z nich to cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe, przewlekłe choroba płuc (np. astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, choroba i rozedma płuc), nadciśnienie i nowotwór (5, 6). Większość tych stanów była jednak spowodowana nadmiarem tkanki tłuszczowej lub współwystępowała z tymi stanami (7). Podobne dane są publikowane przez zespoły włoskie, niemieckie, francuskie, holenderskie.

Skłonność osób otyłych do poważniejszych komplikacji w przypadku zarażenia wirusem można przypisać różnym czynnikom, takim jak przewlekłe zapalenie oraz opóźniona i nieskuteczna reakcja immunologiczna. Do chwili obecnej nie uwzględniono w pełni tkanki tłuszczowej jako głównego czynnika zachorowania na COVID-19. Koronawirus (SARS-CoV) wiąże się z receptorem konwertazy angiotensyny 2 (ACE2). Jest on obecny przede wszystkim w drogach oddechowych. Niemniej jednak należy zwrócić uwagę, że ACE2 ulega ekspresji w ludzkiej tkance tłuszczowej. Aktywacja osi konwertazy angiotensyny (ACE)/ angiotensyny II (Ang II)/ typ 1 receptora angiotensyny 2 (AT1R) RAS (układu renina-angiotensyna) odgrywa ważną rolę w patofizjologii otyłości i chorobach serca związanych z tkanką tłuszczową trzewną (8). Interakcja pomiędzy układem ACE2-RAS, tkanką tłuszczową a nowym koronawirusem 2019 mogłaby, przynajmniej częściowo, stanowić wyjaśnienie wyższej zachorowalności i śmiertelności pacjentów otyłych, u których stwierdzono obecność wirusa.

Wiedząc, że otyłość „trzewna” charakteryzuje się brakiem równowagi pomiędzy przeciwzapalnym i prozapalnym wydzielaniem adipocytokinin z tkanki tłuszczowej trzewnej w klatce piersiowej, z okolic nasierdzia i śródpiersia, może mieć również znaczenie w burzy cytokinowej obserwowanej u pacjentów z ciężkimi objawami zarażenia SARS-COv2. Interesujące jest to, że dzięki adiponektynie (a jej stężenie u osób z nadwagą i otyłością jest obniżone) można było przewidzieć śmiertelność u skrajnie chorych pacjentów przyjętych na oddział intensywnej terapii. W badaniach nad grypą stwierdzono, że to co wiąże otyłość trzewną i ostre komplikacje oddechowe to nadmierne uwalnianie prozapalnych cytokin m.in. IL-6. Wiemy również, że osoby starsze są bardziej narażone na komplikacje związane z COVID-19, a ich wskaźnik wyleczalności jest gorszy, należy tutaj zwrócić uwagę na fakt, że starzenie się organizmu może przyczyniać się do gromadzenie się tłuszczu trzewnego, zapalenia tkanki tłuszczowej oraz włóknienia.

Jeżeli otyłość jest wyznacznikiem złych rokowań lub większych komplikacji u pacjentów zarażonych SARS-Cov2, a na to wskazują coraz liczniej pojawiające się publikacje, nadal pozostaje modyfikowalnym czynnikiem ryzyka.

Literatura

1. Franceschi C and Campisi J. Chronic inflammation (inflammaging) and its potential contribution to age‐associated

diseases. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2014; 69 Suppl 1:4‐9.

2. Meyer TE, Kovacs SJ, Ehsani AA, Klein S, Holloszy JO and Fontana L. Long‐term caloric restriction ameliorates the decline in diastolic function in humans. J Am Coll Cardiol. 2006; 47:398‐402.

3. Howcroft TK, Campisi J, Louis GB, Smith MT, Wise B, Wyss‐Coray T, Augustine AD, McElhaney JE, Kohanski R and Sierra F. The role of inflammation in age‐related disease. Aging (Albany NY). 2013; 5:84‐93. doi: 10.18632/aging.100531.

4. J.P. Despres, I. Lemieux, Abdominal obesity and metabolic syndrome, Nature 444 (2006) 881–887.

5. K.A. Britton, C.S. Fox, Ectopic fat depots and cardiovascular disease, Circulation 124 (2011) 837–841.

6. D. van der Poorten, K.L. Milner, J. Hui, et al. Visceral fat: a key mediator of steatohepatitis in metabolic liver disease, Hepatology 48 (2008) 449–457.

7. M.J. McNeely at al. Associations among visceral fat, all-cause mortality, and obesity-related mortality in Japanese Americans. Diabetes Care 35 (2012) 296–298.

8. Beddy, J. at al. Association of visceral adiposity with oesophageal and junctional adenocarcinomas, Br. J. Surg. 97 (2010) 1028–1034.

9. Roslyn Vongsuvanh at all. Visceral adiposity in gastrointestinal and hepatic carcinogenesis. Cancer Letters Vol. 330, Issue 1.

10. http://www.esmo.org/Conferences/ESMO-2017-Congress/Press-Media/Press-Releases/Abdominal-Fat-a-Key-Cancer-Driver-for-Postmenopausal-Women

11. Simin N. Meydani et al. Long‐term moderate calorie restriction inhibits inflammation without impairing cell‐mediated immunity: a randomized controlled trial in non-obese humans. AGING, July 2016, Vol 8 No 7

12. Su-Jin Jung. Effect of toxic trace element detoxification, body fat reduction following four-week intake of the Wellnessup diet: a three-arm, randomized clinical trial. Nutrition & Metabolism (2020) 17:47

13. J Barone at all. Dietary fat and natural-killer-cell activity The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 50, Issue 4, October 1989, Pages 861–867

14. Christopher A Jolly at all. Dietary Restriction and Immune Function. The Journal of Nutrition, Volume 134, Issue 8, August 2004, Pages 1853–1856,