Ks. dr Zbigniew Radziwołek
Temat bardzo ciekawy, ale ubogi w opracowania monograficzne. Znacznie częściej omawiano doświadczenie choroby i cierpienia aniżeli troskę o zdrowie człowieka. Wygląda to tak, jak gdyby było to nieważne i niewarte poświęcenia uwagi. A przecież zdrowie jest darem Stwórcy, a choroba nie do końca od Niego pochodzi.
„Ja, Pan, twój lekarz” (Wj 15, 26)
[divider] [space height=”20″]Biblia podkreśla wartość naszego fizycznego ciała. Zostało ono stworzone przez Boga. A zatem wierzący powinien dążyć do zrozumienia oraz zastosowania w praktyce tego, co poprawia stan zdrowia. Troska o zdrowie fizyczne jest sprawą moralności, dowodem lojalności oraz odpowiedzialną służbą dla Boga. W rzeczywistości stan czyjegoś zdrowia w dużym stopniu wpływa na to, czy ta osoba będzie w stanie podjąć się efektywnej służby dla Pana lub dla kogoś, komu powinna pomóc, gdyż właśnie ta pomoc jest elementem jej powołania. Choć podstawowe cele i wartości zdrowia, postrzegane z perspektywy biblijnej, zostały przekazane za pośrednictwem Słowa Bożego, to jednak środków służących osiąganiu tych celów dostarcza głównie medycyna naukowa, niejednokrotnie potwierdzająca wiele z biblijnych zasad zdrowia. Wszyscy chrześcijanie są zobowiązani do tego, by zrobić wszystko, co w ich mocy, aby zadbać o swoje zdrowie. Wzmacniające zdrowie nawyki, w tym ćwiczenia, odpowiednia dieta, systematyczny odpoczynek, praktyczna i satysfakcjonująca praca, unikanie niszczących używek czy zachowań, dbanie o czystość, podtrzymywanie przyjaznych relacji z innymi oraz pomaganie bliźnim, a także głęboka wiara w Boga przyczyniają się do tego, że osiągamy możliwie najlepszy pożytek z życia danego nam przez Stwórcę. Nasze ciała są świętym darem od Pana. Na nas spoczywa odpowiedzialność troszczenia się o nie najlepiej, jak potrafimy.
Słowo Boże podaje wystarczające powody, aby dbać o swoje zdrowie
[divider] [space height=”20″]Przyjrzyjmy się temu, co Biblia mówi na temat zdrowia. Dobry stan zdrowia jest to coś, co bierzemy za pewnik, dopóki nie zaczniemy go tracić. Kiedy nasze zdrowie dopada kryzys, szybko zaczynają się pytanie o nasze nawyki i diety. Bóg stworzył człowieka tak, jak dobrze skonstruowany instrument, który jest najbardziej odporny na ziemi. Może przetrwać złamania i zrosty, stały ból i wielkie połacie nudy. Jest to jednak delikatny instrument, ponieważ nie jest zaprojektowany, aby wytrzymać nadmiar, czy to w postaci pożywienia, paliwa lub dodatków. W odróżnieniu od maszyn, nadmiar pożywienia może być szkodliwy. Chociaż człowiek się rusza, czuje i myśli, to jednak może dojść, i dochodzi do nadużywania organizmu. Bóg dał nam „instrukcję obsługi”, która opowiada nam, jak działa organizm człowieka. Podręcznikiem tym jest Biblia, księga, która zawiera wskazówki dotyczące właściwej konserwacji. Chociaż nie jest to tekst medyczny, ale Słowo Boże, i na jego stronach ujawnia wiele podstawowych zasad dobrego fizycznego, psychicznego i duchowego zdrowia. Większa część instrukcji na temat zdrowia w Biblii pochodzi z czasów Mojżesza. Co ciekawe, w naszych czasach, wielu naukowców i lekarzy jest oszołomionych dokładnością i efektywnością owych zapisów. Prawa nadane przez Boga Mojżeszowi zawierają ponadczasowe zasady odnoszące się do zdrowia publicznego także i dziś, np.: woda i skażenie żywności, kanalizacja, choroby zakaźne i edukacja zdrowotna. Kwestie te zostały omówione w prawie mojżeszowym na temat zdrowia. Biblia daje nam klucz do fundamentu prawdziwego zdrowia fizycznego i psychicznego. Ten klucz jest następujący: Nie powinno nas dziwić, że posłuszeństwo wobec Bożych przykazań i inne akty prawne stały się niejako promocją zdrowia. Kiedy je wypełniamy, działamy zgodnie z jego wskazówkami. Nasz Stwórca wie, co dla nas najlepsze. Wszystkiego tego wysłuchawszy: Boga się bój i przykazań Jego przestrzegaj, bo cały w tym człowiek! (inne tłum. bo to jest obowiązek człowieka) (Koh 12, 13). Niektóre biblijne wypowiedzi na temat zdrowia są konkretne, np: Jeśli wiernie będziesz słuchał głosu Pana, twego Boga, i będziesz wykonywał to, co jest słuszne w Jego oczach; jeśli będziesz dawał posłuch Jego przykazaniom i strzegł wszystkich Jego praw, to nie ukarzę cię żadną z tych plag (inne tł. chorób), jakie zesłałem na Egipt (Wj 15, 26). Starożytni Egipcjanie cierpieli na różnego rodzaju choroby, które pustoszyły całą populację. Liczne sekcje zwłok egipskich mumii wykazały ślady raka, miażdżycy, zapalenia stawów, gruźlicy, kamicy żółciowej, kamicy pęcherza moczowego, chorób pasożytniczych i ospy. Można tutaj wprost wnioskować, że ludzie przeżywali wiele chorób, ponieważ nie rozumieli zasad ochrony zdrowia, jakie Bóg dał Mojżeszowi. Biblijne instrukcje dotyczące utrzymania i poprawy zdrowia, zwłaszcza w sytuacji choroby dotyczą zastosowań przyczynowo-skutkowych. W oparciu o zasady prawdziwej nauki, przekazy sprzed tysiąca lat zostały zbadane i technologicznie opracowane przez naukowców. Dzięki tym badaniom odkryli oni zarazki, bakterie, wirusy, geny. Ponadto nowoczesna nauka medyczna odkryła wiele zasad dobrego zdrowia, wywodzących się od Boga, który zaprojektował i stworzył cud, jakim jest ludzkie ciało. Słowo Boże łączy temat zdrowia z wiernością Bogu, tzn., że człowiek ufający Stwórcy będzie na ogół zdrowy. Jednocześnie nie musi to oznaczać, że ci, którzy nie liczą się z Bogiem zawsze będą chorzy. Z drugiej strony nie oznacza to też, że lud Boży będzie całkowicie wolny od chorób. W NT czytamy: Umiłowany, życzę ci (modlę się) wszelkiej pomyślności i zdrowia, podobnie jak doznaje powodzenia twoja dusza (1 J 1, 2). Oczywiście, Bóg jest bardziej zainteresowany naszym zdrowiem duchowym niż naszym fizycznym samopoczuciem. Niemniej jednak On chce, abyśmy byli również zdrowi fizycznie. Z drugiej strony, choroba jest skutkiem grzechu Adama i nawet najbardziej sprawiedliwy może ucierpieć. Hiob był sprawiedliwy, ale Bóg pozwolił mu cierpieć choroby i trudności.
Zdrowie w Biblii
[divider] [space height=”20″]Czy Jezus Chrystus zniósł prawa ochrony zdrowia zawarte w Starym Testamencie, czy są one nadal aktualne? Czy biblijne prawa zdrowia, biorąc pod uwagę odległe wieki, są nadal miarodajne i praktyczne w dzisiejszym społeczeństwie? Odpowiedź może zaskoczyć! Zasady zdrowia zawarte w Biblii stanowią ciekawy dylemat dla każdego, kto wierzy w jej natchnioną naukę. Pismo Święte jasno stwierdza, że pewne produkty spożywcze nie są do spożycia i że pewne zachowania są grzeszne, i jako takie są obrzydliwością w oczach Boga. Jednak ludzie twierdzili przez wieki, że Jezus odszedł od tych przepisów, ponieważ są one uciążliwe, nieaktualne, dziwaczne, a nawet barbarzyńskie. Ale jak te prawa ustanowiono? Kto jest ich autorem i dlaczego zostały one podane? Czy Jezus naprawdę je zniósł? Medycyna i historia oddziaływania nauki Pisma Świętego zgadzają się, że odpowiedź jest całkowicie wbrew temu, co większość tych, którzy wyznają wiarę w Chrystusa, błędnie zakładała!
Kodeks Mojżesza
[divider] [space height=”20″]Biblijne prawa zdrowia są zazwyczaj określane jako prawa Mojżesza. Wielu badaczy zakłada, że Mojżesz zebrał najlepsze znane mu wówczas zasady w celu opracowania kodeksu prawa. Niektórzy twierdzą, że przyczyny chorób, pokarmy czyste i nieczyste są czysto arbitralne, nieracjonalne lub niemożliwe do wyjaśnienia. Niektóre antropologiczne spekulacje sugerują, że nieczyste zwierzęta są niedoskonałymi członkami ich gatunków, np. świnia! Wykształcił się także naukowy pogląd, że biblijne prawa nie mają nic wspólnego ze zdrowiem, ale były tylko wyodrębnionym przez Izraelitów od ich pogańskich sąsiadów rytuałem i że tylko Żydzi muszą przestrzegać tych przepisów dzisiaj. Jednak wszystkie próby wyjaśnienia biblijnego prawa zdrowia są niewystarczające.
W Księdze Kapłańskiej, w rozdz. 11-20, gdzie te prawa są po raz pierwszy określone w sposób szczegółowy, czytamy: „Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: Tak mówcie do Izraelitów: Oto zwierzęta, które będziecie spożywali spośród wszystkich zwierząt, jakie są na ziemi” (Kpł 11, 1-2). To samo wstępne oświadczenie poprzedza wyliczenie innych ustaw zdrowotnych w Księdze Kapłańskiej. Według Biblii, autorem natchnionym ustaw zdrowotnych nie był Mojżesz, ale sam Bóg! Bóg wyjaśnił, że jeśli Izraelici będą posłuszni Jego przykazaniom, to nie doświadczą „żadnych z chorób”, które prześladowały inne narody: „Jeśli wiernie będziesz słuchał głosu Pana, twego Boga, i wykonywał to, co jest słuszne w Jego oczach; jeśli będziesz dawał posłuch Jego przykazaniom i strzegł wszystkich Jego praw, to nie ukarzę cię żadną z tych plag, jakie zesłałem na Egipt” (Wj 15, 26). Bóg dał te prawa swoim wybranym, aby byli przykładem dla świata (przykładem zdrowia)! Bóg zechciał ich lepszego zdrowia, aby okoliczne narody zauważyły to i zapytały, jak oni mogą uzyskać takie same wyniki: „A teraz, Izraelu, słuchaj praw i nakazów, które uczę was wypełniać, abyście żyli i doszli do posiadania ziemi, którą wam daje Pan, Bóg waszych ojców. Nic nie dodacie do tego, co ja wam nakazuję, i nic z tego nie odejmiecie, zachowując nakazy Pana, Boga waszego, które na was nakładam. Widzieliście na własne oczy, co uczynił Pan w Baal-Peor, jak każdego człowieka, który poszedł za Baalem z Peor, wytracił Pan spośród was; a wy, coście przylgnęli do Pana, Boga waszego, dzisiaj wszyscy żyjecie. Patrzcie, nauczałem was praw i nakazów, jak mi rozkazał czynić Pan, Bóg mój, abyście je wypełniali w kraju, do którego idziecie, by objąć go w posiadanie. Strzeżcie ich i wypełniajcie je, bo one są waszą mądrością i umiejętnością w oczach narodów, które usłyszawszy o tych prawach, powiedzą: Z pewnością ten wielki naród to lud mądry i rozumny. Bo któryż naród wielki ma bogów tak bliskich, jak Pan, Bóg nasz, ilekroć Go wzywamy? Któryż naród wielki ma prawa i nakazy tak sprawiedliwe, jak całe to Prawo, które ja wam dziś daję?” (Pwt 4, 1-8).
Kara czy błogosławieństwo?
[divider] [space height=”20″]Niektórzy teolodzy sugerują, że te przepisy zostały podane Izraelitom, aby ich ukarać za nieposłuszeństwo, inni uważają, że zostały one udzielone przez miłość Boga, aby pokazać ludziom lepszy sposób na życie. Ustawy zdrowotne mają być wprowadzane w życie, ze względu na ich fundamentalne znaczenie! Tak naprawdę dopiero dzisiaj jesteśmy w stanie zrozumieć i docenić zasady racjonalnej diety, higieny i medycyny, które te prawa wyrażają. Expositor’s Bible Commentary, interpretując Księgę Kapłańską 11, stwierdza, że „prawa dotyczące czystości nie mają żadnej analogii w kulturach innych ludów, co jednoznacznie wskazuje na autentyczność i wyjątkowość praw Bożych przekazanych przez Mojżesza”. Można w nim odnaleźć odniesienia do zasad higienicznych i duchowych, wpływających pozytywnie na zdrowie człowieka. Szczególnie, jeśli chodzi o zdrowie publiczne. „Te prawa chroniły Izrael od złej diety, szkodników i niebezpiecznych chorób zakaźnych. Były mocnym prawem, nadanym ludziom z Mądrości Boga tym, którzy do tej pory nie znali takiej troski o zdrowie” (tamże). Tak więc pomysł, że biblijne prawa są przestarzałe i staroświeckie i nie mają nic wspólnego ze zdrowiem, jest po prostu bzdurą!
Zwierzęta czyste i nieczyste
[divider] [space height=”20″]Najbardziej znane biblijne prawa nt. zdrowia jasno rozróżniają mięso zwierząt na czyste i nieczyste, oraz na te, które są dopuszczalne do jedzenia i te, które jeszcze nie są. Współcześnie większość ludzi (nawet teologów!) nie rozumie – nawet z medycznego punktu widzenia – tych instrukcji! Współczesna nauka pomija biblijne prawa dietetyczne, argumentując, że były to jedynie przepisy obowiązujące w Starym Testamencie i dlatego dziś nie mają już zastosowania. Jakkolwiek, z różnych przyczyn – nawet fantastycznych – ignorowano podział zwierząt na czyste i nieczyste, to jednak dzisiaj, na początku XXI wieku ponownie odkrywamy, że zwierzęta przenoszą choroby niebezpieczne dla człowieka.
W rzeczywistości, te same zwierzęta nieczyste wymienione w Piśmie Świętym wciąż posiadają choroby pasożytnicze, które są nadal niebezpieczne dla współczesnego człowieka. Czystymi zwierzętami lądowymi są przeżuwacze, zwierzęta wypasane, takie jak bydło, owce, jelenie i łosie, które żywią się trawą, której człowiek nie może przemienić w mięso, a może strawić mięso tych zwierząt. Większość mięsożernych zwierząt nieczystych lub padlinożernych to te, które mogą przenosić niebezpieczne choroby dla ludzi. Ryby czyste to te, które mają płetwy i łuski. Nieczyste organizmy wodne, takie jak małże i ostrygi to tzw. filtratorzy, którzy oczyszczają wodę, a przez to koncentrują w swoich tkankach trujące substancje patologicznych bakterii i wirusów. Spożywanie ostryg można by porównać do jedzenia worka odkurzacza – aż strach pomyśleć o koneserach tych smaków! Kraby i homary to padlinożercy zjadający martwe odpady na dnie zbiorników wodnych. Większość ptaków drapieżnych jest nieczystych lub padlinożernych.
Czystość w naturze
[divider] [space height=”20″]Bóg w swojej mądrości zainspirował prawa, które chronią ludzi od niebezpiecznych chorób, ale także utrzymują czystość w naturze. Dziś nadal działają zasady biologiczne. Przykładem niech będzie epidemia SARS, która dotarła do obszaru południowych Chin, gdzie koty (nieczyste zwierzę) są spożywane jako przysmak! Jednakże, prawa o czystym i nieczystym mięsie to nie tylko biblijne wskazówki, dotyczące diety. W Księdze Kapłańskiej 3, 17, czytamy, że „nie będziecie jeść ani tłuszczu, ani krwi” (por. Księga Kapłańska 7: 23-27). Jednym z najważniejszych odkryć w ubiegłym wieku było to, że wysoka zawartość tłuszczu w diecie jest związana ze wzrostem poziomu chorób serca, udaru, raka jelita grubego i piersi oraz z wieloma innymi patologiami, łącznie z otyłością, które wprowadzają dodatkowe komplikacje. Naszym zadaniem jest nauczyć się rozpoznawać główne źródło tłuszczu w diecie (widoczny tłuszcz mięsa, tłuste mięso, jak bekon, znaczne ilości ciężkich sosów, oleju, itp.) i zmniejszyć spożycie tłuszczów, które są bogate w kalorie i często bogate w tłuszcze nasycone. I stało się boleśnie oczywiste w ostatnich dziesięcioleciach, że zakażona krew i produkty krwiopochodne mogą przenosić AIDS i wirusowe zapalenie wątroby. Proste zasady unikania tłuszczu i zakażonej krwi są potężnymi zasadami prewencji, aktualnymi zwłaszcza dziś!
Spożywanie roślin
[divider] [space height=”20″]Zasady biblijne obejmują także zagadnienia korzystania z roślin spożywczych, węglowodanów. Ezechiel został poinstruowany, aby pożywny chleb był z „pszenicy, jęczmienia, fasoli, soczewicy, prosa i orkiszu” (por. Ez 4, 9). Był to chleb wieloziarnisty, zawierający kompleks energetycznych węglowodanów, różne rodzaje błonnika, wiele aminokwasów i białka dla budowania mięśni. To nie był produkt wysoce rafinowany, jak dzisiejsze pieczywa, w których większość składników odżywczych jest usunięta, a są mylnie nazywane „wzbogaconymi”, kiedy kilka składników odżywczych dodaje się z powrotem w sposób sztuczny. Co do słodyczy, Biblia radzi nam, aby miód lub inne cukry proste wykorzystywać oszczędnie (por. Prz 25, 16; 27). Jesteśmy ostrzegani przed przejadaniem, przed obżarstwem (por. Prz 28, 7). Nowoczesne książki na temat zdrowia dają takie same rady! Biblijne wskazówki żywieniowe nie są staromodne ani uciążliwe. Są to natchnione przez Boga wytyczne, które od tysiącleci przekazują ludzkości specyficzną wiedzę objawioną!
Używanie alkoholu
[divider] [space height=”20″]Wielu ludzi wierzących jest w stanie uwierzyć w to, iż picie alkoholu jest złe i grzeszne. Jednak, gdy przyjrzymy się biblijnym wytycznym dotyczącym zdrowia, stwierdzamy, że pijaństwo jest tym, co nazywamy grzechem, a samo spożywanie alkoholu nie. Ostrzeżenia przed nadużywaniem alkoholu dostrzegamy w całej Biblii (por. Rdz 9, 20-21; Ef 5, 18; 1 P 4, 3). Jednak warto zauważyć, że pierwszym cudem Jezusa było przemienienie wody w wino na weselu (por. J 2, 1-11). On nie zrobiłby tego, gdyby picie alkoholu było grzechem! Jednak kapłanom nie wolno było pić w czasie ich posługi (por. Kpł 10, 9). Paweł poucza Tymoteusza o leczniczej wartości wina na ból brzucha (por. 1 Tym 5, 23). Współczesne odkrycie korzystnego wpływu umiarkowanej ilość alkoholu na zdrowie człowieka było jedną z zaskakujących niespodzianek nowoczesnych studiów medycznych. Ludzie, którzy używają alkoholu z umiarem, kieliszek wina dziennie, mają mniej ataków serca niż abstynenci, czy osoby nadużywające alkoholu! Np. starsi ludzie mający problemy z trawieniem spowodowanym brakiem poprawnej pracy kwasu żołądkowego, po spożyciu małego kieliszka wina do posiłków doświadczają ulgi i pomocy. Instrukcje biblijne o alkoholu są w harmonii z dowodami naukowymi i mogą być nadal dziś stosowane. Możemy używać alkoholu, ale musimy wypracować sposób, jak go używać prawidłowo.
